25 Şubat 2015 Çarşamba

Kaos

Taviani Kardeşler'in (Paolo ve Vittorio Taviani), İtalyan yazar Luigi Pirandello'nun öykülerinden serbest olarak uyarladıkları, 19. yüzyıl Sicilya'sından kesitler veren 1984 yapımı Kaos filmi, 188 dakika sürüyor. Luigi Pirandello'nun dört öyküsünün açılışı "Kuzgun" diye adlandırabileceğim bir prologla (öndeyiş) başlıyor ve “Epilog: Colloquio con la Madre / Bitiş: Annemle Sohbet” adlı kapanış bölümüyle sona eriyor. Dört öykünün sırasıyla adları şöyle: “Altro Figlio / Diğer Oğul”, “Mal di Luna / Ay Çarpması”, “La Giara / Küp” ve “Requiem / Ağıt”.
Çok fazla "spoiler" vermemeye çalışarak, filmdeki öykülere geçmeden "Kaos" adının nereden geldiğini Luigi Pirandello'nun sözleriyle aktarayım önce.
"Ben Kaos'un çocuğuyum.
Lafın gelişi değil, gerçek anlamda, çünkü, Agrigento halkının "Càvusu" diye adlandırdığı ormanın yakınında, kendimize ait olan toprakta doğdum.
'Càvusu' kelimesi, Eski Yunanca kaynaklı bir kelime olan 'Kaos' un diyalektik yozlaşması sonucu oluşmuştur."

Filmin açılışında, köylülerin kuluçkaya yatmış bir kuzgunu yakalayıp yumurtalarını parçalamalarını izliyoruz. Hemen ardından da boynuna çan takıp gökyüzüne bırakıyorlar kuzgunu. İnsanoğlunun egemenlik kurabildiğini, gücünün yettiğini acımasızca ezmesini gösteren bu girizgahta, kuzgun havada adanın farklı yönlerine doğru uçarken, jenerik yazılarıyla birlikte öyküler de başlıyor.
“Altro Figlio / Diğer Oğul” öyküsünde, Amerika'ya göç etmiş iki oğlundan haber bekleyen ama bu arada üçüncü yani diğer oğlunu görmezden gelen bir annenin hüzünlü öyküsü var. Öykü ilerledikçe görmezden gelinen diğer oğulla ilgili gerçeği de öğreniyoruz. “Mal di Luna / Ay Çarpması” öyküsünde, yeni evli köylü kızının kocasının dolunayda delirmesini izliyoruz. Köylü kız aslında kuzenine tutkun ama kuzeni fakir olduğu için annesi O'nu başkasıyla evlendirmiş. Damat ilk dolunayda kızı fazlasıyla korkutunca, annesinin evine dönüyor kız ama damat çözüm olarak her ay dolunay gecesinde kızın annesinin evlerine gelmesini öneriyor. Bundan sonraki ilk dolunayda annesiyle birlikte kuzenini de çağırıyor fırsatçı yeni gelin. Elbette amacı kocası evin dışında kurtadama dönüşürken kuzeniyle sevişebilmek. Dolunay görünüyor gibi olsa da bulutun ardında kalınca, kızın hesapladığı gibi gitmiyor planları. Kuzeni vicdanıyla yüzleşirken, damat, gelin ve kuzen arasında çözümsüz olarak sonlanıyor öykü ve tekrardan kuzgunun kanatlarının çırptığı yöne doğru uçuyoruz üçüncü öykü için. “La Giara / Küp” öyküsünde zengin toprak ağasının yaptırtığı dev küp sebepsiz kırılıverince, küpü onarması için çağırtılan ustanın başından geçenler var. Usta tamir etmesine tamir ediyor küpü ama küpün içinde de sıkışıp kalıyor. Akıllı toprak ağası, ustanın küp kırılmadan küpün içinden çıkamayacağını anlayınca tazminat isterim diye tutturuyor. Usta, toprak ağasından uyanık çıkıyor ve çiftlikteki çalışanları da yanına çekerek toprak ağasını alt ediyor. Sonuçta, yeniden kırılan küpüyle başbaşa kalan hırslı toprak ağası oluyor. Dördüncü öykü “Requiem / Ağıt”, köylerinde ölülerini gömecek yer bulamayan köylüleri anlatıyor. Topraklarının sahibi zengin baron köylülere ölülerini gömecek toprak vermeyince çareyi direnmekte buluyor köylüler.
“Epilog: Colloquio con la Madre / Bitiş: Annemle Sohbet” bölümü, yazar Luigi Pirandello'nun yıllar sonra çocukluğunun geçtiği evine dönüşü ve annesiyle hayalindeki konuşmalara dayanıyor. Annesinin kendi çocukluğunda Malta'ya yaptığı seyahati belleğinde yeniden canlandırıyor Pirandello ve hep yazmak istediği ama sözcüklere dökemediği bu öykü ile ilgili annesiyle konuşuyor. Luigi Pirandello'nun annesine duyduğu özlem, hayalinde gerçekleştirdiği sürreal sohbetle bir nebze hafiflerken, aklıma Nazım Hikmet’in “Saman sarısı” şiirindeki şu vurucu dizeler düşüyor;
“… iki şey var ancak ölümle unutulur
anamızın yüzüyle şehrimizin yüzü…”

86 yaşındaki Paolo Taviani ile 84 yaşındaki Vittorio Taviani'nin, yine birlikte, İtalyan yazar/şair Giovanni Boccaccio'nun öykülerinden kotardıkları Maraviglioso Boccaccio / Muhteşem Boccaccio isimli son filmlerinin, 20 Şubat 2015'te İtalya'da ilk gösteriminin yapıldığını ve 26 Şubat 2015 (yani yarın) itibariyle İtalya'da vizyona gireceğini belirterek sonlandırıyorum günce notlarımı.