76 yıl önce Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılış konuşmasında şöyle diyordu: “Bir ulusun yeni değişikliğine ölçü, musikide (müzikte) değişikliği alabilmesi, kavrayabilmesidir. Bunu açıkça bilmeliyiz. Ulusal ince duyguları, düşünceleri anlatan, yüksek deyişleri, söyleyişleri toplamak, onları bir an önce son genel musiki (müzik) kurallarına göre işlemek gerekir; ancak bu düzeyde Türk Ulusal Musikisi (Müziği) yükselebilir, evrensel musikide (müzikte) yerini alabilir.”1907 doğumlu Ahmet Adnan Saygun o tarihte 27 yaşındadır ve Atatürk’ün isteğiyle ilk Türk Operası “Özsoy”u Türk müzik yaşamına kazandıracaktır. Eser, İran Şahı’nın ülkemizi ziyareti sebebiyle sahnelenmek üzere Ahmet Adnan Saygun tarafından iki ay gibi bir süre içinde tamamlanır. Atatürk bu eserle Cumhuriyet devrimlerinin ve çağdaş Türk toplumunun tanıtılmasını ve İran ile Türk Halklarının yakınlaşmasını amaçlarken, Saygun da kısıtlı zamana ve devrin güç koşullarına karşın büyük bir başarıyla "Özsoy" operasını bestelemiştir. Atatürk bu gelişmeyi “bir devrim hareketi” olarak nitelendirir.
“Özsoy” Operası ilk kez 19 Haziran 1934 gecesi, Ahmet Adnan Saygun'un orkestra şefliğinde Türk ve İran Devlet Başkanlarının önünde Ankara Halkevi’nde sahnelenir. Eserin librettosu (metinleri) Münir Hayri Egeli tarafından kaleme alınmıştır. İlk sahnelendiğinde üç perdelik olan “Özsoy” Operası Atatürk’ün 100. doğum yıldönümü nedeniyle Ahmet Adnan Saygun tarafından tek perdelik özet haline getirilmiş, 48 yıl sonra 3 Şubat 1982’de tek perde olarak sahnelenmiştir.
“Özsoy” üzerine bu kadar ansiklopedik bilgiyi yarının 23 Nisan olması sebebiyle biraz uzun tuttum, aslında amacım Ahmet Adnan Saygun’un yine 1934’te yazdığı, çok uzun zamandır peşinde olduğum ve en sonunda bularak edinebildiğim “İnci’nin Kitabı” isimli piyano için yedi küçük parçanın yer aldığı kitabından söz etmekti. Halit Refiğ’in 1988 yapımı Hanım / Madame filminde gördüğümden beri (Filmde piyano dersleri veren Olcay Hanım öğrencisiyle bu kitap üzerinden de piyano parçalarını çalışmaktadırlar) Saygun’un kitabını piyano eğitimi alan kızıma armağan edebilmek için arayıp tarıyordum her köşe bucağı… Kitabın kapak ve ilk parçanın notalarının yer aldığı fotoğraflarla baş başa bırakarak “AY”dan İzlenimler’in takipçilerini, Sanat Yazarı Şefik Kahramakaptan’ın web sitesinden alıntıyla sonlandırmak istiyorum bugünkü günce notumu: “İnci’nin Kitabı’nı Ahmet Adnan Saygun, 1934 yılında, ilk Türk operası Özsoy’u besteleyip, Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası şefliğine atandıktan sonra yazdı. Yedi küçük parçadan oluşan bir süit olan İnci’nin Kitabı’nı Saygun, Paris’teki eğitimi sırasında kendisine çok yardımcı olan füg ve kompozisyon hocası Eugene Borrel’in eşine sunuladı. Bu yedi parçanın adları da, bunların çocuklar için yazıldığını hemen çağrıştırır: İnci, Afacan Kedi, Masal, Kocaman Bebek, Oyun, Ninni, Rüya… Saygun, 1950′de yapıtını orkestraya da uyguladı. Yapıt ayrıca iki gitar için de uygulandı. İnci’nin Kitabı, ABD’de çeşitli üniversitelerin müzik bölümlerinde derslerde kullanılmaktadır.”
Değerli bestecimiz Ahmet Adnan Saygun (1907 - 1991)'dan bahsetmişken, güzide kurumlarımızdan Darphane'nin, koleksiyonerler için, 1991 yılında kaybettiğimiz Saygun'un anısına hatıra para çıkarttığını da eklemek istiyorum. Paranın desen ve kalıp çalışmaları Darphane gravörü Suat Özyönüm tarafından yapılmış. Hatıra parada Ahmet Adnan Saygun'un cepheden portresi, altında 1907 ve 1991 tarihleri, üstte çevrede Ahmet Adnan Saygun yazısı, portrenin arkasında 5 satır şeklinde notalar ve satırlar arasında süs olarak kullanılmış 3 adet kuş figürü yer almakta. Arka planda görünen notalar Ahmet Adnan Saygun'un orijinal el yazısı olup, Opus 60 birinci defter “İnsan Üzerine Deyişler” den “3 kuş” adlı parçanın notalarıdır. Zarif tasarımlı Ahmet Adnan Saygun Hatıra Parası
sevgili(m) kocamın koleksiyonunda da yer almaktadır.
