Yakov Protazanov'un 1924 yapımı Aelita: The Queen of Mars / Aelita: Mars Kraliçesi sessiz sinema dönemininin ilk Sovyet bilim-kurgu filmi. Yakov Protazanov'un Aleksei Tolstoy'un tiyatro oyunundan uyarladığı Aelita filmi için geniş kapsamlı bir tanıtım kampanyası düzenlenmiş. Pravda ve Kinogazeta'da 19 Eylül 1924 tarihinden başlayarak "Anta... Odeli... Uta..." sözcükleri filmin adı verilmeden yayınlanmaya başlamış. Bu sözcüklerin ne anlama geldiğini 30 Eylül'de Ars Sineması'nda öğrenebilecekleri duyurulmuş sinemaseverlere...Bu tanıtım kampanyası gerçekten çok başarılı olmuş ve filmin ilk gösterimi müthiş bir izdihamla başlamış. Aelita ayrıca Aleksandra Ekster ve Isaak Rabinovich imzalı kübist-futurist Mars set tasarımı ve kostümleriyle de çok ünlü bir film. İlerleyen yıllarda kendisinden sonra çekilmiş bilim-kurgu filmlerini etkileyen bir film olmuş Aelita. Fritz Lang'ın 1927 yapımı Metropolis filmi, Aelita etkisiyle çekilmiş filmlerden hemen ilk akla gelendir.Aelita, Ekim Devrimi sonrası Lenin'in “Yeni Ekonomik Politika (NEP)" diye adlandırılan döneminde Moskova ve Kızıl Gezegen Mars'ta geçiyor. Film 4 Aralık 1921 tarihinde tüm dünyaya ulaşan gizemli sözcüklerle açılıyor; "Anta...Odeli...Uta...". Los'un çalışma arkadaşı Spiridonov bu gizemli mesajı Los'a duyurduğunda Los'un gözleri parlıyor; "Belki de Mars'ta biri bizi merak ediyordur!!" Dünyada bu gizemli mesaj tartışılırken kamera bizi Mars gezegenine götürür.
Aelita, Mars’ı totaliter bir rejimle yöneten Tuskub’un kızı ve dünyayı izlerken gözü, karısı Natasha ile birlikte gördüğü Los'a takılı kalıyor. Los da sanki izlendiğinin farkında gibi. Bu arada Los, karısının kendisini aldattığına dair de şüpheler taşıyor ve bu şüpheleri doruğa ulaştığında karısının üzerine kurşunları boşaltarak öldürüyor ve evi terk ediyor. Çalışma arkadaşı Spiridonov ise bir uzay gemisi inşasına yönelik teknik çizimleri geride bırakarak ülkeden ayrılmıştır eş zamanlı olarak. Spiridonov’un yerine geçerek Mars’a gitme planlarını uygulamaya başlayan kahramanımız Los, gemisi bu yolculuğa hazır olduğunda ilginç bir mürettebatla yola çıkıyor: Marslılara sosyalizmi öğretmek isteyen ateşli bir devrim taraftarı olan, Kızıl Ordu erlerinden Gusev ve kahramanımızı izlerken kazara gemide kalan amatör dedektif Kratsov!
Mars’a vardıklarında, Los güzel prenses Aelita’ya ilk görüşte aşık oluyor. Mars’ta totaliter bir rejim hüküm sürmekte ve baskı altındaki işçiler kendilerine ihtiyaç duyulmadığında soğuk hava depolarına hapsediliyorlar. Elbette kahramanımız Los ve arkadaşları robot benzeri giysiler içindeki tektip Marslı işçileri bilinçlendirmek için çalışmalara başlıyor, üstelik sembolik orak-çekici bile üretiyorlar. Baskı altında ezilen Marslı işçilere Gusev şöyle seslenir: “Eskiden biz de sizler gibiydik. Kendinizi yine ancak siz kurtarabilirsiniz. Mars Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği işçileri ailesi olarak birleşin!” Mars'ta devrimi başlatmasına başlatırlar ama devrim gerçekleştiğinde Aelita’nın asıl niyeti açığa çıkar; Mars’ın yeni hükümdarı artık kendisidir, Los ve arkadaşlarına ihtiyacı yoktur. Hemen askerlere işçileri yeniden soğuk hava depolarına götürmeleri emrini verir. İşçiler soğuk hava depolarının yolunu tutarken aşk konusunda ikinci kez yenilen Los bir de bunun üzerine devrim yenilgisi eklenince tam bir hayal kırıklığı yaşar. Aelita’yı merdivenlerden iterken birden Los'la birlikte anlarız ki Natasha'nın ölümü, Mars gezegeninde olanlar Los'un hayal ürünüdür aslında. Los gerçeklere döner...Moskova tren istasyonunda kocaman bir posterdir "Anta...Odeli...Uta..." sözcükleri: Paranın satın alabileceği en iyi lastikler !!!
Ekim Devrimi sonrasında ekonomi o kadar kötü gitmektedir ki, Lenin kapitalist dünyanın köşetaşlarından biri olan reklama dahi izin verdiği NEP (Yeni Ekonomik Politika) döneminin Yakov Protazanov'un Aelita filmine yansıması, Stalin'in bu filmi sevmemesinin sebeplerinden ilkiymiş!Hülasa, bir süredir arşivimizde mevcut olmasına karşın, ancak dün akşam sevgili(m) kocamla beraber izleme fırsatı bulabildik Aelita'yı...
Bir başyapıt. Protazanov'un diğer filmlerini de edinmeli zaman içinde.
Yararlanılan Kaynak : WCSFAzine / December 2008
