Benim için Bernardo Bertolucci, Novecento / 1900 filmidir. 1900’ü ilk hangi sinemada ve hangi tarihte izlediğimi anımsayamıyorum. Sinemada ikinci izleyişim 2001 yılının 28 Nisan Cumartesi gecesi 20. Uluslararası İstanbul Film Festivali kapsamında Sinepop Sineması’ndaydı. Sinemanın rahatsız koltuklarına ve filmin uzunluğuna rağmen (beş küsur saat !) yeniden büyülenmiş gibi izlediğimi anımsıyorum sevgili(m) kocamla birlikte. DVD’sini arşivimize katalı oldukça uzun bir süre oldu ancak bir türlü izleyememiştim. Nihayet geçtiğimiz haftasonu bu kez kesintisiz versiyonunu evde rahat koltuğumda soluksuz izledim.
Film II. Dünya Savaşı’nın sona erdiği 25 Nisan 1945 görüntüleriyle açılıp Verdi’nin öldüğü 27 Ocak 1901 tarihine döner. ( Bernardo Bertolucci, BBC radyosunda yaptığı bir söyleşide “eğer Parmalıysanız -ki Bertolucci de Parmalıdır- Verdi’nin hayatınızdaki yeri çok büyüktür” demiş. Belki bu sebeple filminin başlangıç tarihi Verdi’nin ölüm tarihiyle başlıyor.) Bernardo Bertolucci’nin de doğum yeri olan Kuzey İtalya’nın Parma bölgesindeki Emilia-Romagna kasabasında iki bebek dünyaya gelmektedir. Berlinghieri’nin uçsuz bucaksız topraklarında farklı sınıflara ait filmin iki ana karakteri peşi sıra doğar: Olmo Dalcò (Gérard Depardieu ) ve Alfredo Berlinghieri (Robert De Niro). Çiftliğin kâhyası Leo’nun gayrimeşru torunu Olmo, efendisi Alfredo Berlinghieri’nin kendi adını taşıyacak torunu Alfredo’dan önce dünyaya gelir. (Olur mu böyle olur mu, hiç köylü köle efendisinden önce doğar mı ?) Köylü ya da köle sınıfından, sosyalist Olmo ile burjuva, doğrudan faşist olmasa da konumu gereği faşistleri destekleyen, işveren ve de efendi Alfredo birlikte büyürler ve her kadar farklı farklı dünyalara ait olsalar da bir şekilde arkadaş olabilmeyi becerirler.
Olmo ve Alfredo’nun büyümelerine paralel İtalya’daki politik gelişmeleri izleriz. Olmo I. Dünya Savaşı’na katılır, döner, Alfredo ile kente gider, çapkınlık yapar, Olmo sosyalist kasaba öğretmeni Anita (Stefania Sandrelli çok başarılı bilinçli öğretmen rolünde) ile yakınlaşır, Alfredo güzeller güzeli, çekici, burjuva Ada (Dominique Sanda tek sözcükle muhteşem) ile evlenir, çiftlikteki yeni kâhya Attila (Donald Sutherland mükemmel oynamış rolünü) karabasan gibi köylülerin üzerine çöker, kara gömlekliler hızla yükselmeye başlar, Attila katıksız bir kara gömlekli olur çıkar, köylüler (köleler !) ezildikçe ezilir, efendiler güçlendikçe güçlenir, faşizm son sürat yol alır İtalya’da, yükselir, köylüler (köleler) sindikçe siner, efendiler köylüleri (köleleri !) ezdikçe ezer, köylüler haklarını savunur, efendiler müdahale eder, Olmo’nun sevgilisi Anita bir kız çocuğu doğururken ölür, Olmo’nın karısının adını verdiği kızı Anita büyür, Alfredo kara gömleklilere göz yumduğu için karısı Ada tarafından terk edilir, II. Dünya Savaşı çıkar, kara gömlekliler güçlendikçe güçlenir, köylüler (köleler) sindikçe siner, efendiler köylüleri (kölelerini !) ezdikçe ezer… Böyle gelmiş böyle gider ! Böyle gelmiş böyle gider !
Bernardo Bertolucci ne söylemek istediğini filmin sonlarına doğru çiftlikte ele geçirdikleri efendi Alfredo’yu yargıladıkları halk mahkemesi sahnelerinde Olmo’nun ağzından söyletir. Bir nevi İtalya’da ne olup bittiğinin dışa vurumudur Olmo’nun sözleri: "Faşistler bir gecede mantar gibi bitmediler !” der Olmo. “Efendiler ektiler faşistleri. Onlara para verdiler, beslediler. Böylece faşistlerin yardımıyla daha da fazla kazanmış oldular; parayı nereye koyacaklarını bilemediler ! Sonra savaşı keşfettiler! Bizleri Afrika'ya, Yunanistan'a, Arnavutluk'a, İspanya'ya yolladılar. Bedel ödeyen hep biz emekçiler, proleterler, halk çocukları oldu ! Sevinin yoldaşlar, efendi öldü! Artık efendi yok !”
...
...
...
Yok mu gerçekten ?
Bernardo Bertolucci'nin 1976 yapımı Novecento / 1900 filmi salt kendisinin değil sinema tarihinin de en iyi yapıtlarından biri kanımca. İnanılmaz görsel sahneleriyle, Ennio Morricone imzalı büyüleyici müzikleriyle, çok hoş geçişleriyle ve gerçekten mükemmel işlenmiş karakterleriyle bitmesini istemediğiniz bir serüven 1900 ! Mutlaka izleyin ve arşivinize katın diyerek noktalıyorum günce notlarımı.
